ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ. Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Εσπερινό Γυμνάσιο
Γρεβενών
Τάξη A΄.
Μάθημα: Νεοελληνική
Γλώσσα
Διδάσκουσα: Γεωργία Κοθρά, φιλόλογος
Ασύγχρονη διδασκαλία: 2 Απριλίου 2020
Η Παράγραφος
Επαναληπτική
Θεωρία. Παραδείγματα. Ασκήσεις παραγράφου. Λεξιλογικές Ασκήσεις.
Βλέπετε
και σελ. 108 του σχολικού βιβλίου
ΔΟΜΗ
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
ΘΕΩΡΙΑ
α) Θεματική περίοδος
β)Σχόλια και λεπτομέρειες, αποδεικτικό
υλικό
γ) Κατακλείδα
α)Με τη θεματική
περίοδο εκθέτουμε τη κεντρική ιδέα της παραγράφου, τον σκοπό για τον
οποίο τη γράφουμε. Αναφέρουμε δηλαδή τι
θέλουμε να αποδείξουμε γράφοντας τη συγκεκριμένη παράγραφο.
β)Σχόλια-
λεπτομέρειες: η θεματική περίοδος
από μόνη της δε λέει τίποτε. Πρέπει να αναπτυχθεί, να αναλυθεί, να αιτιολογηθεί
με επιμέρους σκέψεις, για να πειστεί ο αναγνώστης για την ορθότητα της άποψής μας.
γ) Κατακλείδα:είναι
η τελευταία πρόταση της παραγράφου μας, το τελευταίο σχόλιο με το οποίο
κλείνουμε ομαλά, ανακεφαλαιώνοντας την ανάπτυξή μας. Συμβάλλει στην ολοκλήρωση
της παραγράφου και βοηθά στη σύνδεση με την επόμενη. Η κατακλείδα δεν είναι και
τόσο απαραίτητο στοιχείο της παραγράφου και σε μερικές περιπτώσεις
παραλείπεται.
Παράδειγμα:
ΚΕΙΜΕΝΟ : Ένα διαφορετικό
παιχνίδι (;) στο θρανίο
Ξάφνου, το πρόσωπό του φωτίστηκε:
έβαλε το χέρι του στην τσέπη και τράβηξε το κουτάκι όπου κρατούσε
αιχμαλωτισμένο το τριζόνι. Άνοιξε το καπάκι κι ακούμπησε το έντομο στο θρανίο
του. Tο τριζόνι, ενθουσιασμένο που γλίτωσε απ' τη φυλακή του, άρχισε να προχωρεί,
μα ο Tομ το τσίγκλησε* με μια καρφίτσα, αναγκάζοντάς το ν' αλλάξει διεύθυνση και
δείχνοντάς του ότι έπρεπε να υπακούσει. Ο Τζόε οπλίστηκε με τη σειρά του με μια
καρφίτσα και βάλθηκε να βοηθάει την εκπαίδευση του φυλακισμένου. Μεμιάς, το
παιχνίδι έγινε συναρπαστικό.
* τσιγκλώ:
κεντώ, πειράζω ζώο με κάτι αιχμηρό
Mαρκ Tουαίν, Τομ Σώγιερ,
μτφρ. Α. Φερτάκη, εκδ. Άγκυρα, 1990
Θεματική
πρόταση: «Ξάφνου, το πρόσωπό του φωτίστηκε»
Σχόλια-
λεπτομέρειες: «έβαλε το χέρι του
στην τσέπη…Ο Τζόε οπλίστηκε με τη σειρά του με μια καρφίτσα και βάλθηκε να
βοηθάει την εκπαίδευση του φυλακισμένου.»
Κατακλείδα:
«Μεμιάς, το παιχνίδι έγινε
συναρπαστικό.»
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Άσκηση
1.
Να βρείτε τα δομικά στοιχεία (θεματική πρόταση,
λεπτομέρειες, κατακλείδα) της παραγράφου
που ακολουθεί:
«Μια καλύβα
Εσκιμώων δεν έχει καμιά απολύτως ομοιότητα με μια καλύβα Ινδιάνων. Οι
τελευταίοι φτιάχνουν την καλύβα τους γύρω από ένα πλαίσιο από κοντάρια. Τα
μπήγουν στο χώμα πλάγια, έτσι που να ενώνονται σ' ένα σημείο στην κορυφή,
σχηματίζοντας ένα είδος πυραμίδας. Την απόσταση ανάμεσα στα κοντάρια την
καλύπτουν με φλούδες ή ψάθες ή και με ακατέργαστες προβιές. Μπαίνουν στην
καλύβα τους σηκώνοντας ένα πτερύγιο του εξωτερικού καλύμματος. Οι Εσκιμώοι
αντίθετα φτιάχνουν ημιυπόγεια την καλύβα τους. Τη χτίζουν με πέτρες, που τις
σκεπάζουν κατόπιν με βρύα. Γεμίζουν έπειτα τις ρωγμές με περισσότερα βρύα και
τέλος συσσωρεύουν χιόνι στα πλάγια και πάνω. Για να μπουν στην καλύβα τους,
στηρίζονται στα χέρια και στα γόνατα και σέρνονται μέσα σ' ένα μακρύ διάδρομο,
που έχουν σκάψει κάτω από το χιόνι. Ούτε η ινδιάνικη καλύβα ούτε η καλύβα των
Εσκιμώων φαίνεται να είναι μια κατοικία όπου θα μπορούσε να ζήσει ένας
πολιτισμένος άνθρωπος.»
(Από το βιβλίο του Ν. Γρηγοριάδη Η
παράγραφος)
Άσκηση
2.
Να γράψετε παραγράφους με βάση τις
παρακάτω θεματικές προτάσεις και τις κατακλείδες:
1. Θεματική πρόταση: Oι περισσότεροι άνθρωποι έχουν
πολύ λίγο ελεύθερο χρόνο.
Λεπτομέρειες. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . .
Kατακλείδα Τότε κατάλαβα
πως οι άνθρωποι αυτοί είναι αγωνιστές της ζωής.
2. Θεματική πρόταση: Στις δυσκολίες της ζωής, έψαξα
την ευγένεια σε ανθρώπους γύρω μου.
Λεπτομέρειες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . .
Kατακλείδα: Έτσι κατάλαβα
τον αληθινό άνθρωπο.
Άσκηση
3.
Να σχηματίσετε παράγωγες λέξεις, ρήματα, ουσιαστικά,
επίθετα, προσθέτοντας τις κατάλληλες καταλήξεις στο θέμα των λέξεων που σας
δίνονται παρακάτω:
π. χ.
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΕΠΙΘΕΤΟ
ξύπνημα ξυπνώ ξύπνιος
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΕΠΙΘΕΤΟ
πλούτος …………….. ………………
…………….
…………………… ήσυχος
πρόκληση ……………………….. ………………
……………….. αλλάζω ……………………
………………….. ……………………. διαφορετικός
τιμή ………………………… ……………………
………………….. δικαιώνω …………………
……………………… ……………………….. κρύος
ζέστη ………………… ………….
………………….. εγκρίνω ………………………
……………………. …………… …. άγριος
ευκολία …………………………… …….............
…………………… ………………….... ευτυχής
απλότητα ……………………… …………………
